Heeft ons leven eigenlijk wel waarde?
We moedigen mensen aan om over deze verhalen na te denken en om creatieve wegen te vinden om onrecht te bestrijden op Lesbos en in de hele wereld.
Op 1 maart 2023 vond er een tragisch ongeluk plaats in Griekenland. Een passagierstrein en een vrachttrein botsten frontaal op elkaar in het gebied van Tempi (nabij de stad Larissa - in Midden-Griekenland). Hierbij kwamen 57 mensen om het leven. Dit incident was echter niet echt een ongeluk.
Al vanaf de eerste dag na het incident klonken er talrijke publiekelijk geuite klachten van spoorweg- en treinpersoneel en hun vakbonden, waarin gesproken werd over een verouderd en niet onderhouden spoorwegnet zonder werkende elektronische controlesystemen. “Alles gebeurt handmatig; we zitten in de handmatige modus”, klaagde de voorzitter van de machinisten.
Dit betekent dat in het jaar 2023 in Griekenland de verantwoordelijkheid voor het beheer van het gehele spoorwegnet van het land en de treinbewegingen daarop in handen ligt van de dienstdoende stationschefs van elk station. De noodzakelijke elektronische systemen die detecteren waar een trein zich bevindt, die automatisch seinen op rood zetten om te voorkomen dat treinen ontsporen of botsen, en die zorgen voor ononderbroken interne communicatie, zijn al jarenlang niet meer in gebruik. Met deze feiten in gedachten begrijpen wij dat een ‘menselijke fout’ gemakkelijk tientallen levens kan kosten, zoals het geval was in Tempi.
Velen noemen dit incident een ‘misdaad waar je op kon wachten’, omdat de vakbonden van het spoorwegpersoneel al maandenlang waarschuwden voor het risico van een ongeval als gevolg van de huidige deplorabele staat van het spoorwegnet.
De criminele tragedie in Tempi heeft een enorme golf van woede en verdriet teweeggebracht onder mensen in het hele land. Binnen 24 uur werden in alle steden tientallen demonstraties aangekondigd en de deelname aan deze demonstraties was indrukwekkend massaal.
Toen ik op het eiland Lesbos aan een daarvan deelnam, zag ik om me heen gezichten die verdoofd, betraand en woedend waren. Verdriet en woede die snel werden vertaald in spandoeken en leuzen. Toen de mars begon, galmden de stemmen van de demonstranten door de stad Mytilene.
Al vanaf de eerste dag dat ik hoorde over het tragische voorval en de eerste doden die uit het wrak werden geborgen, speelde me een ander ‘nieuwsbericht’ met soortgelijke koppen over iets dat ongeveer 5 maanden geleden was gebeurd bij mij door het hoofd: 19 doden door schipbreuk in het gebied van Thermi, net buiten de stad Mytilene.
Het was 6 oktober 2022 toen er opnieuw 19 levens verloren gingen, opnieuw onrechtvaardig en opnieuw crimineel. Alleen waren het die keer levens van migranten, waardoor de media-aandacht voor het incident veel korter was en de belangstelling van het publiek veel beperkter.
Het was toen dat er nog eens 19 levens verloren gingen, opnieuw onrechtvaardig en opnieuw crimineel. Maar het was niet alleen toen. Er waren dit jaar en in voorgaande jaren veel meer dagen waarop mensen probeerden de grens over te steken en op brute wijze omkwamen.
En deze nieuwsberichten zijn nu, op een gruwelijke en tragische manier, onderdeel geworden van ons dagelijks leven op het eiland. Dit feit is iets dat nu genormaliseerd is; het maakt niet veel indruk, het veroorzaakt geen sterke emoties bij de meeste mensen, behalve misschien voor een tijdje.
Terwijl ik meeliep in de demonstratie, werden mijn gedachten intenser en concentreerden ze zich op een centraal punt van zorg: hoeveel waarde hebben onze levens uiteindelijk in de ogen van de staat, de EU, de machtsstructuren van deze wereld? Zijn er levens die meer waarde hebben dan andere? En hoe gaan we om met dit schokkende besef? Naar mijn gevoel is de devaluatie van het leven een kwestie die de gedachten van veel van mijn mede-protestanten om mij heen beheerst.
En na dit alles bedenk ik dat in de huidige sociaal-politieke situatie in Griekenland de devaluatie van het leven niet langer een abstract begrip is. Misschien kunnen we – net zoals we ons kunnen inleven in het verdriet en de pijn van de familieleden van de slachtoffers, en we het criminele beleid dat tot deze tragedie heeft geleid kunnen erkennen en onze boze stemmen kunnen verenigen – binnenkort massaal en collectief in staat zijn om de misdaden die systematisch en herhaaldelijk aan de Griekse grenzen worden gepleegd met migranten als slachtoffer, te begrijpen en aan te pakken. En in staat zijn om ertegen in opstand te komen.
Het is dit kruispunt dat we moeten ‘veroveren’ als we het menselijk leven in het algemeen de waardigheid en eerbied willen geven die het verdient. We mogen immers niet vergeten wat de geschiedenis ons op de meest brute wijze heeft geleerd: dat de devaluatie van het leven en de dood van enkelen de weg vrijmaakt voor de devaluatie van meer en steeds meer. Of met andere woorden: Vandaag ‘zij’, morgen ‘wij’.
In die zin was de misdaad in Tempi, als het verlengde van alle andere lopende misdaden die plaatsvinden, waarbij die aan de grenzen de boventoon voeren, er opnieuw een dodelijke herinnering aan dat machtsstructuren ons in een oogwenk het leven kunnen kosten.
Laten we dus ons verdriet en onze woede verenigen en omzetten in stem, in aanwezigheid en actie tegen wat ons doodt. Alleen dan zullen onze levens betekenis en waarde vinden.
Voor allen die onrechtvaardig overleden zijn ...
