Wandel in nederigheid: op zoek naar inheemse rechten langs omstreden paden
door Steve Heinrichs; Vice-voorzitter CPT-stuurgroep, Directeur relaties tussen oorspronkelijke bevolking en kolonisten, Mennonite Church Canada
De afgelopen vijf jaar hebben Christian Peacemaker Teams en de Mennonite Church Canada samen met inheemse en oecumenische partners onafgebroken gewerkt aan de ondersteuning van het totstandkomen van federale wetgeving voor de uitvoering van de VN-verklaring over de rechten van inheemse volken. Deze maand heeft de Canadese regering eindelijk Wetsvoorstel C-15 ingediend, een wet die de VN-Verklaring respecteert.
De Verklaring, een internationaal mensenrechteninstrument waarover consensus bestaat, werd in een periode van 25 jaar vormgegeven door inheemse volkeren en vertegenwoordigers van natiestaten. Ze bevestigt de inherente rechten van inheemse volkeren; rechten die 'de minimumnormen zijn voor het overleven, de waardigheid en het welzijn van de inheemse volkeren van de wereld' (Artikel 43, UNDRIP).
Sinds 2007, toen de Verklaring werd aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, hebben inheemse organisaties zoals de Union of BC Indian Chiefs (Unie van Indiaanse Stamhoofden in British Colombia), de Haudenosaunee van Kanehsata:ke, en de Assembly of First Nations (Vergadering van de Eerste Naties) Canada opgeroepen om een nationaal uitvoeringsplan voor de Verklaring op te stellen, met inbegrip van een wetgevend kader. De speciale VN-rapporteur voor de rechten van inheemse volkeren sloot zich samen met het Comité inzake de Uitbanning van Rassendiscriminatie bij deze oproep aan. In 2015 legde de Waarheids- en Verzoeningscommissie van Canada - een commissie die werd opgericht door overlevenden van de Indian Residential Schools (Indiaanse kostscholen) hier nog meer nadruk op door 1) de Verklaring te benoemen als het eerste beginsel op weg naar verzoening, en 2) de federale regering op te roepen om ... de Verklaring van de Verenigde Naties over de rechten van inheemse volkeren in haar geheel te omarmen en uit te voeren als een raamwerk voor verzoening ... [en] een nationaal actieplan, strategieën en andere concrete maatregelen te ontwikkelen om de doelstellingen van de Verklaring van de Verenigde Naties te verwezenlijken (Oproepen tot actie nrs. 43 & 44).
Op dat moment was de Canadese regering, toen nog onder leiding van de Conservatieven, niet van plan om op deze oproep in te gaan. Zij had de Verklaring in 2010 met tegenzin bekrachtigd, in navolging van Australië en Nieuw-Zeeland, en slechts kort vóór de Verenigde Staten (het allerlaatste land ter wereld dat de Verklaring steunde). In de Canadese bevestiging stond, net als in die van andere gekoloniseerde landen, dat de Verklaring slechts 'een streven' was en 'geen rechtsgevolgen' had.
Maar in november 2015 kwamen de Liberalen aan de macht en beloofden een andere manier van omgaan met inheemse volken. In mei 2016 zei de Canadese minister van Inheemse en Noordelijke Zaken bij de Verenigde Naties tegen de wereld dat Canada de Verklaring nu 'zonder voorbehoud' steunde. Maar niet lang daarna, terug in 'thuis- en geboorteland', verklaarde de federale regering dat wetsvoorstel C-262 – de wetgeving van de Verklaring, ingediend door Cree parlementslid Romeo Saganash en gesteund door inheemse organisaties, vakbonden, kerken en meer – 'onwerkbaar' was. Waarom?
Dat weten we niet zeker. Misschien verschilden de regerende liberalen in deze niet van hun conservatieve collega's; bereid om 'zachte rechten' rond cultuur en taal te bevestigen, maar bezorgd over de 'harde rechten' van de Verklaring over land een vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming (FPIC). Als de toestemming van de inheemse bevolking, en niet slechts raadpleging, inderdaad in de Canadese wet wordt vastgelegd, begrijpt iedereen dat dit gevolgen zal hebben voor de economie van de ontginning van de staat. In het algemeen zijn inheemse volkeren veel meer begaan met duurzaamheid en relaties van wederkerigheid met dat land dan de kolonistenmaatschappij.
En toch, 18 maanden later, maakte de regering van Canada een ommezwaai en kondigde zij haar steun aan voor het wetsvoorstel C-262. Wat is er gebeurd?
Voor zover wij het kunnen zien, heeft de macht van het volk gewonnen. We liepen, we schreven, we hebben gevast, we zijn samengekomen om actie te voeren en oefenden druk uit specifieke leden van de Liberale Partij om hun stem te wijzigen. Deze hardnekkige acties en het pleidooi van basiscoalities dwongen een regering die zich al publiekelijk had uitgesproken vóór verzoening om deze wetgeving voor de Verklaring te steunen. Het was nogal opmerkelijk en weinig mensen dachten dat we het zouden kunnen. Maar door strategisch organiseren en het kweken van voldoende publieke goodwill, drongen we de Canadese regering om “Ja” te zeggen.
Met de steun van de regering passeerde C-262 de 'kamers van de macht' en bereikte de eindstreep. Maar net op het einde 'stierf het op de lastbrief' door de vertragingstechnieken van de oppositie van de Conservatieven. Dat gebeurde op 21 juni 2018: de Nationale Dag van Inheemse Volkeren.
Toen het Huis op zomerreces ging, beloofden de liberalen dat ze opnieuw wetgeving zouden indienen om de Verklaring uit te voeren als ze in de herfst herkozen zouden worden. Het strekt hun tot eer dat ze die belofte zijn nagekomen door in december van dit jaar Wetsvoorstel C-15 in te dienen. Maar we weten allemaal dat de moeilijke tocht naar werkelijke respect voor de rechten van de inheemse bevolking nog lang niet ten einde is. Terwijl C-15 zich een weg baant door het Huis en de Senaat, blijven er veel vragen over. Zal C-15 koninklijke goedkeuring krijgen vóór de mogelijke verkiezingen in het voorjaar? Als C-15 wet wordt, zal Canada dan een wetgevend kader hebben dat werkelijk de internationale 'normen voor het overleven, de waardigheid en het welzijn van inheemse volken' zoals vastgelegd in de Verklaring erkent? En - wat nog belangrijker is - zal de Kroon zich aan dergelijke normen houden, terwijl die nu al worstelt met het naleven van de bestaande wetten en uitspraken van het Hooggerechtshof waarin verschillende rechten van inheemse volken worden erkend?
Veel inheemse collega's zijn zeer sceptisch - en dat is begrijpelijk - omdat zij geloven dat de regering 'zal doen wat zij altijd heeft gedaan'. En sommigen – een groeiende beweging, waaronder gerespecteerde landverdedigers – willen niet dat C-15 wet wordt, omdat ze er zeker van zijn dat deze wetgeving de rechten van de inheemse bevolking zal bevriezen op Canada's status quo (d.w.z. de huidige Sectie 35 interpretatie). “Het is een paard van Troje,” stelt een goede vriend, “ dat onze rechten zal uitroeien!” Tegelijkertijd zijn andere inheemse partners en organisaties hoopvol gestemd en zien zij in Wet C-15 een belangrijke stap in de richting van juiste verhoudingen. “Het is een goede dag!” zei Grand Chief Willie Littlechild (Cree) op de ochtend dat de regering C-15 aankondigde. “We zijn nu op een pad van ware verzoening, genezing, vrede en gerechtigheid.”
De weg naar gerechtigheid is lang. Inheemse volken weten dat maar al te goed, veel beter dan kolonisten uit de middenklasse zoals ik. En toch gaan we samen door, zetten we stappen voor vrijheid, stappen in de richting van inheemse zelfbeschikking en bloei, stappen in de richting van Canadese dekolonisatie. Hoe we die stappen kunnen zetten is niet altijd duidelijk voor mensen met een goed hart en goede wil. Wat er hoopvol uitziet, lijkt een valstrik voor een vertrouwde inheemse vriend. “Jij ziet een sterrendeken (in de belofte van wetsvoorstel C-15), ik zie een pokkendeken” zo laat hij weten aan hen die zijn Twitter-account volgen. Zo lopen we op dit moment in verschillende, zelfs tegengestelde richtingen. Dat weegt zwaar. Maar de realiteit is dat de wegen naar vrijheid, gerechtigheid en vrede omstreden zijn, en dat we niet allemaal hetzelfde zien. En dus, terwijl we naar elkaar luisteren en naar de vele mensen om ons heen en discussiëren over de stappen die we hierna zullen zetten (of niet), bidden we allebei - elk op onze eigen manier en elk voor een ander effect – “in Uw licht zien wij licht” (Ps. 36: 9, NBV). Schepper geef ons moed. En bovenal, nederigheid.